Nhà Văn Đoàn Giỏi Là Người Như Thế Nào

1. Người ta bắt đầu di chuyển 30 phút trước giờ chấm công vẫn sớm, bạn đi từ 1 tiếng trước vẫn có thể trễ.

Như thế nào là một “học sinh giỏi”?

Trong mắt người bảo thủ, giới trẻ Việt Nam là những đứa “ngỗ ngược”, họ nói rằng chúng từ chối các giá trị truyền thống và “học điều không tốt”

như thế nào là một học sinh giỏi

Theo ông Huy, cha mẹ Việt tin rằng trẻ em sẽ có cuộc sống hạnh phúc nếu chúng học tốt ở trường. Các bậc cha mẹ có xu hướng muốn con cái học hành chăm chỉ để đạt được thành tích cao ở trường.

Tuy nhiên, ông Huy tin rằng quan điểm trên là không phù hợp với tình hình hiện nay. Ông Huy cho biết, để trở thành một học sinh giỏi tại Việt Nam người ta phải dành phần lớn thời gian rảnh để học ở trường, ở nhà và ở lớp học thêm. Điều này có nghĩa các học sinh sẽ không có thời gian rảnh rỗi cho những sở thích như chơi thể thao, luyện tập thể chất và du lịch.

Thứ hai, để trở thành một học sinh giỏi ở Việt Nam, cần phải học tốt tất cả các môn học. Học sinh không có thời gian để suy nghĩ về những gì tốt nhất cho họ và những gì họ yêu thích nhất.

“Kết quả là các học sinh giỏi có được điểm số cao trong tất cả các môn học nhưng họ không có kiến thức sâu trong bất kỳ lĩnh vực cụ thể nào,” ông Huy viết.

Một giáo viên trung học ở Hà Nội, đồng tình với ông Huy, cô ghi nhận rằng hiện nay học sinh có xu hướng cảm thấy buồn chán vì họ không có điều thích thú đặc biệt nào.

Cô giáo nói “Khi tôi hỏi một học sinh những gì cậu bé thích nhất, học sinh trả lời rằng cậu không biết và chưa bao giờ nghĩ về điều đó,”

Ông nhận xét ” Điều này là do đầu của những đứa trẻ đã bị lấp đầy quá nhiều thứ vô nghĩa”.

Ông Huy cho biết để trở thành học sinh giỏi tại Việt Nam, cần phải có kiến thức sâu rộng trong nhiều lĩnh vực khác nhau mà có thể trong tương lai không sử dụng tới.

Ông Huy lưu ý thêm “Mặc dù không có ý định trở thành một kỹ sư, bạn vẫn cần phải tìm hiểu về các công cụ phát sinh.”

Là một học sinh giỏi có nghĩa là cần phải lặp lại chính xác những gì giáo viên nói. “Tấm” là người tốt trong khi “Cám” luôn là người xấu (Tấm và Cám là hai nhân vật trong một câu chuyện cổ tích Việt Nam).

Để nghiên cứu và học tốt, ông không có bạn bè nào khác, ngoại trừ Facebook, máy tính, điện thoại thông minh và không hề có thời gian để giải trí cũng như tận hưởng cuộc sống, Huy đã viết.

Học sinh Việt Nam xếp thứ hạng cao trong các cuộc thi quốc tế nhưng trong con mắt của các bậc cha mẹ hệ thống giáo dục Việt Nam có vấn đề.

Nguyễn Hoàng Mai, một phụ huynh ở Hà Nội, hỏi “Nếu được đề cập thứ hạng cao của OECD thì nền giáo dục Việt Nam đang rất tốt cho học sinh. Nhưng tại sao cha mẹ Việt vẫn muốn gửi con em mình đến các trường ở châu Âu và Mỹ, các nước ở dưới Việt Nam trong bảng xếp hạng?”

Vietnamese youth are “unruly” in the eyes of conservative people, who say they reject traditional values and do “not learn well”.

According to Huy, Vietnamese parents are confident that children will be happy in their lives if they do well in school. Parents tend want children to learn hard to gain high achievements at school.

However, Huy believes the viewpoint does not fit with modern times. In order to become a good learner in Vietnam, Huy said one has to spend most of free time studying – at school, at home and at extra classes. This means that students will not have free time for hobbies such as playing sports, doing physical practice and travel.

Second, in order to become a good learner in Vietnam, one needs to be good at all learning subjects. Students do not have time to think about what they are best at and what they love the most.

“As a result, good students get high scores in all learning subjects, but they don’t have deep knowledge in any specific field,” Huy wrote.

A high school teacher in Hanoi, agreeing with Huy, noted that students nowadays tend to get bored because they have no specific interest.

“When I asked a student what he liked the most, the student replied that he did not know and he never thought about that,” the teacher said.

“This is because students’ heads have been filled with too much nonsense,” he commented.

Huy said in order to become a good learner in Vietnam, one needs to have deep knowledge in many different fields that may not be used in the future.

“Even though you do not intend to become an engineer, you will still need to learn derivatives,” Huy noted.

Being a good learner means that one needs to repeat exactly what teachers say. “Tam” must be a good person, while “Cam” must be bad (Tam and Cam are the two personalities in a Vietnamese fairy tale).

In order to study and learn well, he has no other friends except Facebook, computer and smartphone and doesn’t have time for entertainment and enjoy life, Huy wrote.

Vietnamese students rank high at international competitions, but in the eyes of parents, the Vietnamese educational system has problems.

“If referring to OECD’s ranking, Vietnamese students are very good and so is Vietnamese education. But why do Vietnamese parents still want to send their children to schools in Europe and the US, the countries which are below Vietnam in the ranking?” asked Nguyen Hoang Mai, a parent in Hanoi.

Anh Giang Nguyễn cho rằng điểm IELTS cao chưa chắc là giỏi tiếng Anh và phụ huynh không nên lấy tiếng Anh để đánh giá thế nào là học sinh giỏi.

Dưới đây là chia sẻ của anh Giang Nguyễn, từng tốt nghiệp Đại học Cornell và Đại học Luật Boston (Mỹ):

Phụ huynh thường hỏi tôi "Thầy ơi thế nào là giỏi tiếng Anh"? Tôi cười và chưa biết phải trả lời thế nào cho phải.

Một phụ huynh lại kể với tôi con họ thi TOEFL Junior được điểm cao lắm, cháu còn được mấy giải gì đó do các trung tâm tổ chức. Tôi chỉ hỏi "Thế cháu có chăm đọc sách và đọc truyện tiếng Anh không? Cháu có chịu khó lên Youtube xem các phim khoa học bằng tiếng Anh không? Cháu có chăm viết, có sáng tác truyện bằng tiếng Anh không"? Phụ huynh lắc đầu với những câu tôi hỏi.

Anh Giang Nguyễn từng tốt nghiệp Đại học Cornell và Đại học Luật Boston (Mỹ). Ảnh: Nhân vật cung cấp.

Ngày xưa, các cụ nhà mình không hề có Internet, không có các giải đi thi, không có từ điển để tra, không có "Tây" để luyện nói, nhưng lại tự học tiếng Anh rất tốt.

Hồ Chí Minh là tấm gương học ngoại ngữ siêu hạng. Bác là con nhà nho, từ nhỏ đã theo cha họp bàn với các cụ chí sĩ, nhà nho yêu nước nên rất thạo chữ nho. Lớn lên, Hồ Chí Minh học trường Pháp nên nói tiếng Pháp tốt là điều đương nhiên. Nhưng việc viết báo, đọc tài liệu tiếng Anh có lẽ là nhờ quá trình tự học.

Có thời gian, Bác sang Boston sống và làm việc. Tuy nhiên, Bác chủ yếu sống ở khu người Hoa. Vậy mà khả năng dùng tiếng Anh của Bác vẫn rất tốt. Bác viết báo, tranh luận các vấn đề chính trị - xã hội sâu sắc bằng thứ tiếng Anh học cóp nhặt hàng ngày.

Tôi đọc lá thư Bác viết cho Tổng thống Mỹ Truman mới thấy trình độ ngoại ngữ bây giờ của con em mình, ở thời đại mà điều kiện học tập rất đầy đủ, là quá thấp. Tôi đọc tác phẩm dịch của các cụ Trần Kiệm, Đắc Lê, Hoàng Túy, tìm hiểu mới thấy các cụ toàn tự học tiếng Anh. Các cụ không ai dám nhận giỏi tiếng Anh.

Còn ngày nay thì sao? Hình như việc giỏi tiếng Anh được lượng hóa bằng các kỳ thi. Các mẹ ào ào cho con đi thi TOEFL Primary, Junior, rồi giải này giải kia và tưởng rằng thế là giỏi tiếng Anh. Theo tôi, thi thố chỉ là một góc nhỏ, là sự động viên, khích lệ các con học tập tốt hơn. Còn giỏi tiếng Anh ư, chắc còn xa lắm.

Tôi lấy ví dụ các học trò của tôi thi IELTS 7.5, thậm chí có em đạt 8.0 khi mới học lớp 8-9. Nhưng khi các em sang Mỹ du học lại phát hoảng vì ngồi trong lớp vẫn không hiểu bài. Sang đến đây mới biết là mấy thứ tiếng Anh học ở nhà để đi thi IELTS hay TOEFL chẳng ăn thua gì. Động đến môn Văn học Anh - Mỹ, phải viết các bài nghị luận, bình luận văn học là chào thua. Có nhiều cháu về Việt Nam học thêm môn viết và SAT, dù đang học cấp 3 ở Anh, ở Mỹ vì thấy ở Mỹ người ta không có lò luyện, tự học thì thấy khó.

Tôi cho rằng học sinh có thể được gọi là giỏi tiếng Anh khi đọc sách, viết nhật ký, viết truyện bằng tiếng Anh, dùng tiếng Anh để đọc sách khoa học, xem phim, đi thi mà không cần đi luyện. Nhưng lật lại câu chuyện một chút. Nói như vậy có phải học sinh trường quốc tế đều giỏi tiếng Anh không vì các em học bằng tiếng Anh cả? Tiếng Anh chỉ là công cụ giao tiếp, học tập, chứ không phải là thứ ngôn ngữ chúng phải bò ra học để thi mấy giải "ảo" như con em nhà mình?

Đứng trên góc nhìn của nhiều phụ huynh, không hẳn học sinh trường quốc tế đều giỏi tiếng Anh bởi các em nghe nói vèo vèo thế thôi nhưng động vào mấy bài thi chuyên, thi giải thành phố, quận huyện là không ổn. Thế nên cho nhóm học sinh đó đi thi lại kém xa mấy em trường công luyện chuyên.

Nhiều phụ huynh lấy kết quả để đo bản lĩnh và năng lực ngôn ngữ, lại bảo "Ôi dào, trường quốc tế tiếng Anh kém hơn trường công nhiều". Nhưng nếu suy nghĩ theo kiểu lấy mấy giải thi truyền thống ra để đo độ giỏi tiếng Anh thì có lẽ là thiển cận vì học sinh học trường quốc tế từ bé có biết thế nào là giỏi tiếng Anh đâu, các cháu đã sử dụng tiếng Anh như công cụ giao tiếp và học tập bình thường rồi. Các cháu đã vượt xa tiêu chuẩn khuôn thước đo giỏi tiếng Anh của Việt Nam.

Vậy thế nào mới là giỏi tiếng Anh? Đoạt giải nhất tiếng Anh quốc gia, hay đạt 9.0 IELTS mới là giỏi?

Tôi thấy các con chăm chỉ nghe, đọc, viết và đặc biệt là đọc truyện tiếng Anh, chịu khó tham gia một số kỳ thi quốc tế như hùng biện, ham đọc khoa học, lịch sử, và coi tiếng Anh như thể là điều gì đó tự nhiên thì tạm được coi là giỏi tiếng Anh. Sâu xa hơn, tôi mong từ nay chúng ta không phán xét thế nào là giỏi tiếng Anh nữa và cũng không mang tiếng Anh ra để đánh giá một đứa trẻ giỏi hay kém.

Hãy nhìn xa hơn, toàn diện hơn là làm sao cho bọn trẻ giỏi toán, khoa học, đam mê văn học, lịch sử, nghệ thuật. Còn tiếng Anh ư, các con cứ học từ từ, dần dần, mỗi ngày một ít, mỗi năm tiến lên một chút, rồi đến lúc cần luyện thi mấy chứng chỉ SAT, IELTS, TOEFL thì dồn tâm sức đi thi. Điều quan trọng là các con xây dựng nền kiến thức tổng hợp từ khi còn tấm bé về các lĩnh vực khoa học.

Tiếng Anh có học cố cả đời không giỏi được, mà chỉ đủ để đi học, viết bài báo xuất bản, thế là tốt lắm rồi! Đó là câu chuyện của tương lai, còn hôm nay các con vẫn cứ chăm chỉ cóp nhặt, mỗi ngày một chút!

Không ai giỏi tiếng Anh cả, chỉ có ai chăm đọc sách hơn ai mà thôi!

Thế nào là học sinh giỏi? Cái sự giỏi ngày xưa với bây giờ còn giống nhau hay không?... đó là vấn đề nóng trao đổi trong Hội thảo giáo dục: “Thành tích học tập bậc phổ thông dưới góc nhìn đổi mới tuyển sinh đại học” do Hệ thống Trường Phổ thông liên cấp Edison vừa tổ chức.

Kết quả thực chất mới quan trọng

Tại hội thảo, bàn luận về vấn đề thế nào là học sinh giỏi?, PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Huyền, Phó Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐH Quốc gia Hà Nội cho biết: “Thời chúng tôi, danh hiệu học sinh giỏi với tổng số tất cả các môn trên 8,0, trong đó ít nhất môn văn và môn toán trên 8,0, còn môn còn lại có thể là 6,5.

Sau này khi trưởng thành, làm mẹ và làm giảng viên đại học thì tôi đã thay đổi trong quan điểm của mình. Chúng tôi thường trao đổi với sinh viên của mình về chuyện học, không mấy khi hỏi hồi phổ thông em có được giải gì không hay ở đội tuyển nào…

Một trong những câu hỏi đầu tiên chúng tôi hỏi học trò của mình là em muốn trở thành ai trong tương lai. Các bạn ấy sẽ nhân cơ hội giải thích về bản thân mình và trả lời cho tôi biết, bạn thích gì nhất.

Ví dụ có bạn nói rằng em rất thích viết về phim ảnh, tôi sẽ hỏi luôn bộ phim gần nhất em xem là bao giờ? Em thích những diễn viên nào hoặc những đạo diễn nào? Nếu bạn không trả lời được hai câu đó thì tôi biết rằng bạn ấy chưa giỏi, mặc dù bạn nói là bạn rất thích phim đó”.

PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Huyền cho rằng, quan điểm về học sinh giỏi không còn là những khái niệm chung chung mà dành cho tất cả mọi người, không chỉ với kết quả bảng điểm hay các giải thưởng nữa mà đây là thuộc về cá nhân, thuộc về bản thân các em. Do đó, định nghĩa học sinh giỏi, không phụ thuộc vào tôi mà phụ thuộc vào người sẽ trả lời, còn tôi là người thẩm định điều đó từ em có tin cậy hay không.

GS. TS Nguyễn Tiến Thảo, Giám đốc Trung tâm đánh giá năng lực Đại học Quốc gia Hà Nội nhận định, khái niệm học sinh giỏi có nhiều cách tiếp cận thông thường. Trong hệ thống giáo dục quốc dân thầy cô đều muốn học trò điểm cao và ra đề bài khó dần, khó dần để cố gắng cho các con thi đạt các giải.

Dưới góc nhìn cá nhân, GS.TS Nguyễn Tiến Thảo chia sẻ: “Một học sinh từ bậc tiểu học cho đến bậc đại học, nếu như người đó có một định hướng hoặc mong muốn theo đuổi điều gì đó thì phải trải qua nhiều cuộc thi. Nói như thế thì cũng hơi đơn độc so với hệ thống chúng ta hiện nay.

Tuy nhiên, hầu hết giáo dục các trường công của chúng ta vẫn nặng về thành tích. Ngay cả các phụ huynh cũng luôn muốn con cứ phải điểm cao và điểm cao thì mới là học tập tốt. Nếu như kết quả đó là thực chất và thực sự các bạn ấy đạt được thì điều đó sẽ quan trọng hơn.

Các bạn hãy nhìn vào thực tế, sau khi tốt nghiệp đại học, ra đời làm việc, nếu một ngày có 8 tiếng làm công việc mà mình không thích thì nó rất khủng khiếp, nhưng nếu công việc mình thích thì thời gian trôi đi rất nhanh".

Chia sẻ với học sinh, phụ huynh, GS Thảo nhấn mạnh: Bạn là học sinh nào, dù ở bậc học nào thì nên theo đuổi cái mình thích và sáng tạo vì nó, cuộc sống đa dạng, muôn màu và sẽ trở nên tươi đẹp hơn rất nhiều. Tôi cũng mong các phụ huynh cũng thay đổi cái nhìn, không nên quá xem trọng trường chuyên, lớp chọn hay là giải nọ giải kia cho học sinh.

Khái niệm học giỏi phụ thuộc rất nhiều vào tiêu chí đánh giá

Tại hội thảo, bà Hồ Thu Lê, Đồng sáng lập kiêm CFO Tomochain Lab bày tỏ, bản thân tôi cũng là một sản phẩm của trường chuyên, từ bé đến lớn học trường chuyên, lớp chọn, đi thi đại học rồi cũng chẳng biết mình thích gì. Hồi đó học chuyên Anh cho nên phải thi ngoại thương rồi ra trường đi làm thì mới thấy có những cái mình yêu thích thật và đam mê thật.

Bà Hồ Thu Lê cho rằng, có một thiếu sót từ cả góc độ phụ huynh và hệ thống giáo dục là không có những định hướng cho học sinh. Điều này từ lâu ở các môi trường giáo dục tiên tiến của phương Tây đã thực hiện và hiện giờ đã đưa về Việt Nam. Do đó, việc định hướng  nghề nghiệp cụ thể ngay tại trường cho các em học sinh cấp ba là rất quan trọng.

Dưới góc độ là phụ huynh có một con đang học lớp 12, bà Hồ Thu Lê chia sẻ, bà đã thay đổi rất nhiều, không gây áp lực và bao giờ cũng nói với các con là không quan tâm điểm số. Tuy nhiên, có một điều cơ bản đó là hồ sơ các bạn đẹp thì khả năng các bạn vào được trường bạn thích sẽ tốt hơn. Điều đó có nghĩa là các bạn phải nỗ lực cố gắng tốt nhất trong  năng lực của mình.

Dưới góc độ là nhà quản lý trong lĩnh vực công nghệ, bà Hồ Thu Lê cho biết, khi bắt đầu tuyển dụng nhân sự, tôi thấy nhiều bạn vào làm đã bắt đầu thấy mình học sai ngành. Sau đó, các bạn ý đã chuyển sang học các khóa ngắn về code của FPT và trong quá trình vừa làm lại vừa học, vừa trau dồi.

“Tôi luôn trao đổi với tất cả các nhân viên trẻ trong công ty là chúng ta phải liên tục học tập, liên tục nâng cấp bản thân mình, ai cũng phải học hết kể từ cấp lãnh đạo cao nhất cho đến các bạn, dù là ở vị trí chưa cao. Quan trọng là các bạn phải biết là chúng ta có khả năng ở lĩnh vực nào.

Bằng cấp lúc này không còn quan trọng, mà bản thân con người bạn là như thế nào? Chúng tôi muốn bạn có khả năng tự học, tự tiến bộ và chúng ta đi lên cùng nhau như một đội ngũ vững chắc thì lúc đó tất cả chúng ta đều được hưởng lợi từ quá trình phát triển” - bà Hồ Thu Lê chia sẻ.

Bà Lê Tuệ Minh - Chủ tịch Hội đồng Trường, Hệ thống Trường PTLC Edison chia sẻ thêm: “Tôi không phủ nhận câu chuyện học giỏi. Thế nhưng, khái niệm học giỏi phụ thuộc rất nhiều vào tiêu chí đánh giá, về đích đến của các bạn trong tương lai.

Thời chúng tôi, thi đại học là một kỳ thi riêng. Các bạn ở nhiều tỉnh, thành phải khăn gói quả mướp lên luyện thi mấy tháng rồi ăn chực nằm chờ thi đại học rất khổ sở. Thời đó, mục tiêu là phải vào đại học, không cần biết vào đại học để làm gì vì chọn trường học theo định hướng của gia đình.

Những bạn học chuyên rõ ràng là những bạn xuất sắc; và tỉ lệ thành công ở các bạn này cao hơn so với bình thường. Vì thực tế là bản thân các bạn ấy phải vượt qua rất nhiều vòng tuyển chọn. Tuy nhiên, nếu trước đây chúng ta chỉ đề cao khái niệm trí thông minh về mặt trí tuệ (IQ) thì bây giờ có rất nhiều trí thông minh khác được đưa ra đánh giá, như trí thông minh về mặt cảm xúc (EQ).

Với tất cả những ai đã trải qua nhiều giai đoạn của cuộc sống, đặc biệt là trong quá trình làm việc, hợp tác với nhiều người thì đều thấy EQ quan trọng hơn rất nhiều.

Chúng ta vẫn hay nói đùa “thái độ quan trọng hơn trình độ”. Ngay cả bản thân tôi là một người sáng lập trường học, là người quản lý, điều hành trường và cũng là một nhà tuyển dụng và sử dụng lao động thì tiêu chí tuyển dụng của tôi với điều kiện cần là khả năng chuyên môn và điều kiện đủ chính là thái độ và khả năng hợp tác, trí tuệ cảm xúc”.

Quay trở lại câu chuyện phổ thông và đại học, bà Lê Tuệ Minh cho biết, dịch bệnh vô hình chung đã đẩy nhanh thêm một chút câu chuyện đổi mới và đa dạng các hình thức tuyển sinh đại học. Kỳ thi 2 trong 1 để xét tốt nghiệp THPT và xét điểm vào đại học không còn là cách thức duy nhất để vào đại học, nó chỉ chiếm 20-30%.

Vậy vì sao tất cả những yếu tố về thị trường việc làm, công việc tương lai về tiêu chí vào đại học lại có tác động tới các bạn học sinh – những người mà khái niệm thị trường việc làm còn rất xa vời?

Các buổi học hát cùng với giáo viên nước ngoài sẽ giúp học viên thoải mái hơn, có thêm những kiến thức mới làm động lực để học viên cố gắng học những bài sau đó